Water is essentieel voor festivals. Denk aan drinkwater, douches en toiletten. Maar dat water wordt steeds schaarser, zeker in droge zomers. En al helemaal op de hoge zandgronden van de Achterhoek, waar de Zwarte Cross thuishoort. 

Dat voelt Zwarte Cross-projectleider Marcus ten Zijthoff al een paar jaar. ‘In de droge zomer van 2018 gaf Vitens aan dat ze zich zorgen maakten over de beschikbaarheid van voldoende drinkwater. En sinds 2017 werken we al samen met Waterschap Rijn en IJssel om de piekbelasting van het festival op de rioolwaterzuivering onder controle te krijgen, door de inzet van mestzakken voor het gedoseerd lozen van afvalwater. Maar de Kaderrichtlijn Water (KRW) zette de urgentie pas echt op scherp: zonder aanpassingen krijgen we in 2027 geen vergunning meer.’ 

Festivals als window to society

Daarom gingen het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, waterschappen Rijn en IJssel en Vechtstromen, Vitens, Gemeente Oost-Gelre, de Samenwerking Water van de Regio Achterhoek+ en De Feestfabriek (organisator van de Zwarte Cross) samen aan de slag. Afgelopen zomer werden er op de Zwarte Cross acht oplossingen getest om waterverbruik te verminderen, afvalwater opnieuw te gebruiken en nieuwe methoden voor waterzuivering te verkennen. Niet alleen om de waarde daarvan voor festivals te testen, maar juist als opmaat voor de opschaling naar regio’s, steden en andere sectoren.

De samenwerking is onderdeel van de Green Deal Circular Festivals, waarin meer dan vijftig festivals in Europa samenwerken om circulair en klimaatneutraal te worden. En dat gaat verder dan alleen het verkleinen van de ecologische voetafdruk van het festival zelf. ‘Festivals vormen een ‘window to society’, waar nieuwe generaties opgroeien en nieuwe normen en waarden ontstaan’, vertelt Christiaan Elings, programmamanager van de Green Deal. Tegelijkertijd vormen festivals de ideale testomgeving. Hier kun je innovaties testen én zichtbaar maken, met veel mensen in een korte tijd.’

Waardevolle testomgeving

Op de Zwarte Cross werden vorig jaar acht circulaire wateroplossingen getest. ‘De focus lag daarbij op de KRW: het zelf kunnen zuiveren en hergebruiken van afvalwater’, vertelt Marcus. ‘Zo hebben we een grote zuiveringsinstallatie getest voor het behandelen van afvalwater, zodat gezuiverd afvalwater daarna veilig geloosd kan worden. Dit wekte veel interesse bij de waterschappen. Tegelijkertijd vonden vergunningverleners binnen het waterschap dit erg ingewikkeld. Dan wordt toch snel de veilige keus gemaakt: bewijs eerst dat het systeem in de praktijk werkt. Dat was vorig jaar een tegenslag, want gezuiverd afvalwater is in het riool beland, maar de achtergrond is begrijpelijk.’ 

Hij benadrukt dat hij begrijpt hoe dit soort dingen ontstaan, maar: ‘het is ingewikkeld dat vergunningstrajecten vaak lang duren en dat er na indiening doorgaans geen dialoog bestaat: als organisator weet je gedurende die tijd vaak niet waar je aan toe bent. Bij dit soort procedures is het juist prettig om op de hoofdlijn aangesloten te blijven over de haalbaarheid.’ Daarom heeft de organisator de vergunningverleners dit jaar vroegtijdig betrokken in het proces door hen voor indiening te informeren over het plan. Marcus: ‘Nu worden wij tussentijds geïnformeerd en weten we grofweg waar het heen gaat. Dat helpt ontzettend.’

Waarde van festivals

Overheden en waterschappen zien steeds meer de waarde van festivals als testomgeving.  ‘De kracht ligt in het netwerk: samenwerking tussen festivals, waterschappen, gemeentes, innovatieve bedrijven en kennisinstellingen’, zegt Christiaan. ‘Festivals zijn dynamisch en kunnen snel testen en aanpassen. Dat biedt kansen voor overheden. Tegelijkertijd groeit het waterbewustzijn bij festivals, waardoor ze steeds verder vooruitdenken.’ Omdat het een meerjarige samenwerking is, wordt er ook deze zomer weer volop getest op de Zwarte Cross. 

Creatieve en tastbare communicatie

Dat gaat niet alleen over het testen van duurzame wateroplossingen. Het festival als ‘window to society’ biedt ook kansen voor waterschappen om hun boodschap over de bühne te brengen. Christiaan: ‘De KRW, schoon drinkwater en het klimaat zijn voor festivalbezoekers vaak ver-van-hun-bed-thema’s. Probeer maar eens iemand enthousiast te krijgen over het Deltaprogramma. Maar een festival biedt juist een superkans om dit soort onderwerpen op een creatieve en tastbare manier over te brengen, bij voor overheden soms lastig bereikbare doelgroepen. Dat was vorig jaar een van de grootste ontdekkingen.’

De lessen van de Zwarte Cross 2024 delen Marcus en Christiaan actief. Er is een uitgebreid onderzoeksrapport gemaakt vol kansen en aanbevelingen. Dit jaar wordt de samenwerking rond de Zwarte Cross verder verdiept én wordt deze verbreed samen met waterschappen, drinkwaterbedrijven, provincies en een aantal evenementen in Noord-Brabant en in de regio Amsterdam. Marcus: ‘Als organisator is het makkelijk om te zeggen ‘wij waren de eerste’, maar ik vind het belangrijk om het te delen. Verduurzaming is geen concurrentiestrijd, kennis delen is de enige manier om gezamenlijk verder te komen.’

Het hele rapport lezen? Ga naar circularfestivals.nl.