Beeld: AI-gegenereerde beelden
Publicatiedatum: Februari 2025
Basis op orde
Vincent Lokin, bestuurslid Unie van Waterschappen en dagelijks-bestuurslid bij waterschap De Dommel: ‘We moeten in de hele sector een klimaat creëren dat een digitale transformatie stimuleert en waarin medewerkers de ruimte krijgen om met innovaties aan de slag te gaan. Uiteraard met aandacht voor de risico’s. We zetten bijvoorbeeld al een paar jaar stevig in op informatieveiligheid, wat essentieel is voor een veilige en zoveel mogelijk ongestoorde bedrijfsvoering.’
Datagedreven werken
Piet-Hein Daverveldt is dijkgraaf van het hoogheemraadschap van Delfland en bestuursvoorzitter van de ICT-regieorganisatie van de waterschappen, het Waterschapshuis: ‘Er komen verschillende nieuwe nationale en Europese wetten aan, die ons verplichten onze digitale infrastructuur en informatiehuishouding verder te verbeteren. De ambitie is dat alle waterschappen in 2030 in staat zijn om digitale innovaties en datagedreven werken in te zetten voor hun opgaves en tegelijkertijd goed gesteld te staan voor cyberdreigingen.’
Digitalisering raakt iedereen
Daverveldt vervolgt: ‘Rioolwaterzuiveringen, gemalen, rioleringen, stuwen, sluizen en zelfs dijken zijn complexe informatiesystemen geworden, die vaak op afstand worden bestuurd. Al deze systemen en data moeten goed beveiligd zijn, zeker omdat sommige processen vitaal zijn, zoals keren en beheren.’ Lokin: ‘We worden dus steeds afhankelijker van goed werkende ICT-systemen. Tegelijkertijd zijn er steeds meer cyberaanvallen, gericht op onze organisaties of toeleveranciers. Om hierop voorbereid te zijn, is het voor alle waterschappen van groot belang om de informatieveiligheid als continu proces goed in te richten. Daarbij is het goed om te beseffen dat digitalisering van ons allemaal is, en niet alleen van de afdeling ICT.’
Vaarkaart Digitale Transformatie
Ook de Vaarkaart Digitale Transformatie benoemt informatieveiligheid als één van de belangrijke onderdelen van een betrouwbaar digitaal waterschap. Lokin: ‘Bestuurlijk is afgesproken dat we toewerken naar volwassenheidsniveau 4 van de Baseline Informatiebeveiliging Overheid (BIO) en via een externe audit periodiek toetsen waar iedereen staat in dit traject.’ Op niveau 4 werken de waterschappen risicogestuurd en handelen ze volgens een organisatiebreed gedragen Plan-Do-Check-Act (PDCA)-cyclus.
Maar de Vaarkaart is veel breder, het is de bestuurlijke visie op de digitale transformatie van de waterschappen. Daverveldt: ‘In de Vaarkaart is nadrukkelijk oog voor ethiek, privacy, informatieveiligheid, wet- en regelgeving, en de toegankelijkheid en continuïteit van onze (digitale) dienstverlening. Daaronder valt natuurlijk ook het omgaan met Artificial Intelligence (AI), wat we inmiddels hebben geconcretiseerd in een AI-kompas.’

Lokin: ‘Volgens mij kennen alle betrokkenen de urgentie van de noodzaak voor een digitale transformatie en wil men ook echt aan de slag. De Vaarkaart is daarbij een route naar een stip aan de horizon, geen blauwdruk. De waterschappen bepalen zelf het uiteindelijke doel en de timing op onderdelen. We zien dat het onderwerp breed wordt vertaald naar de eigen agenda’s en jaarplannen van de waterschappen. Ook wordt er onderling al de nodige kennis en ervaring gedeeld.’
Daverveldt: ‘Digitalisering is een thema met grote reikwijdte en we weten nog niet exact waar we tegenaan gaan lopen. Neem AI: dat gaat zo snel, dat het bijna niet is bij te houden. Maar je zult er wel iets mee moeten, als kans én als mogelijke bedreiging. Daarbij lopen de waterschappen ook aan tegen de schaarste van ervaren medewerkers op dit terrein. En dat is nog maar één van de vele actuele thema’s waar we met z’n allen mee te maken hebben.’
Veilige opslag van data
Een ander thema is het bewaren van data. Lokin: ‘Elk waterschap regelt de opslag van bijvoorbeeld data van belastingbetalers en dronebeelden nu nog zelf. We verkennen momenteel de mogelijkheden voor een centrale opslag voor alle waterschappen, ook in het licht van de nieuwe Europese regelgeving.’ Daverveldt: ‘We beschikken over een schat aan data, waarmee we bedrijfsmatig veel meer kunnen doen dan tot nu toe gebeurt. Maar er zullen nog wel heldere afspraken moeten worden gemaakt over datagedreven werken.’
Harde keuzes en leren van fouten
Lokin: ‘Er moet de komende jaren voldoende budget beschikbaar zijn om de digitalisering te financieren. Daarvoor zullen af en toe harde keuzes moeten worden gemaakt, want een bestuur kan elke euro maar één keer uitgeven. Het belang van de transitie naar datagedreven werken moet hoog op de agenda blijven staan.’ Daverveldt: ‘Het is ook de kunst om breder te kijken en na te denken over de kansen die digitale transformatie biedt bij het optimaliseren en vernieuwen van onze bedrijfsvoering en de primaire processen. Daar hoort ook een zekere acceptatie van risico’s bij. We moeten er rekening mee houden dat dingen soms anders gaan dan we hoopten. Dat is op zich niet erg, want je leert uiteindelijk meer van fouten dan van successen.’

Vaarkaart Digitale Transformatie
Eind 2023 heeft de Unie van Waterschappen de bestuurlijke visie op de digitale transformatie officieel vastgesteld: de Vaarkaart Digitale Transformatie. De waterschappen willen samen optrekken op vijf thema’s, die aansluiten bij de Nederlandse Digitaleringsstrategie:
• een getransformeerd waterschap
• de (meer)waarde van data
• uniforme sector naar een hoger plan
• betrouwbaar (digitaal) waterschap
• toekomstbestendig digitaal
Deze veranderingen vragen veel van organisaties en medewerkers en kunnen leiden tot nieuwe processen, werkwijzen, functies en samenwerkingen. Aandacht voor de organisatiecultuur en de vaardigheden van medewerkers is daarom belangrijk.De Vaarkaart is bedoeld als richtinggevend uitgangspunt voor het gesprek over digitalisering en als hulpmiddel bij het in kaart te brengen wat verder nodig is voor de transformatie naar digitaal toekomstbestendige waterschappen.