InfraTech 2025 is dé beurs voor de infrasector: er komen markt- en overheidspartijen en potentiële werknemers, en alle waterschappen hebben een rol. Om bezoekers te interesseren voor het werk van de waterschappen, biedt het Waterschapsplein een interessant programma. Met elke dag sprekers over oplossingen en ideeën voor de uitdagingen van de toekomst. Bert Bijkerk, strategisch regisseur bij waterschap Drents Overijsselse Delta, presenteert hier zijn concept voor een nieuwe delta bij het Ketelmeer: Keteldelta. Dit biedt een mogelijke oplossing voor toekomstige uitdagingen van de waterschappen, zoals een stijgende zeespiegel en dalende bodem door klimaatverandering. Ook de manier van denken die daarbij hoort is anders, volgens Bert.

In zijn werk voor het waterschap Drents Overijsselse Delta bewaakt Bert de waterveiligheid van onder andere het IJsselmeer en de Vecht. ‘Hierbij vraag ik me altijd af: zijn we wel met de goede dingen bezig?’ Als voorbeeld noemt hij het Hoogwaterbeschermingsprogramma. ‘Deze grote opgave voor waterveiligheid is opgeknipt in regio’s en projecten. Zo heeft ons waterschap tot 2050 dertien dijkversterkingsprojecten. Andere partijen werken in hetzelfde gebied aan eigen projecten. Daardoor verliezen we het geheel uit het oog. Want de opgave voor waterveiligheid tot 2050 gaan we wel redden, maar de opgave voor nieuwe natuur? Ik denk van niet. En wat is de toekomst van het IJsselmeer? Er zijn veel onzekerheden en scenario’s te bedenken.’

Grote uitdagingen

Bert denkt in zijn rol aan alle factoren. Van de noordwesterwind die bij storm op het IJsselmeer zorgt voor hoge waterstanden bij Kampen, tot de opgaven voor het creëren van duizenden hectaren natuur voor een robuust rivierensysteem en het veiligstellen van de zoetwatervoorziening. Bert: ‘De waterveiligheid bij Kampen wordt naar verwachting een grote uitdaging voor het waterschap. Als we de waterkerende stadsmuur moeten versterken is dat een kostbare en ingewikkelde klus. Als in de toekomst het IJsselmeerpeil verder omhoog moet dan waar we nu beleidsmatig rekening mee houden, blijven we bezig met dijken versterken en verdrinkt de natuur. Gaan we dan pleisters plakken of kiezen we voor een geheel andere aanpak die werkt voor waterveiligheid, ecologie, recreatie en andere doelen?’

Natuurlijke rem voor opstuwend water

Op de Infratech legt Bert uit waarom hij de Keteldelta een goed idee vindt: ‘Zo maak je heel veel nieuwe natuur zonder boeren te onteigenen. We remmen de instroom van water bij noordwesterstorm richting Kampen, waardoor we de dijkversterkingsopgave in de IJssel-Vechtdelta verkleinen. Het werkt voor waterveiligheid, zorgt voor rivier- en deltanatuur, en kan helpen de drinkwatervoorziening veilig te stellen.’ 

Dit soort overdenkingen brachten hem in maart 2023 op een nieuwe gedachte: het maken van de Keteldelta, een nieuwe delta idee ter hoogte van het Ketelmeer. Een paar duizend hectare ondiepe natuur met geulen en eilandjes in het Ketelmeer, vanaf de Ketelbrug tot het zuiden van Urk. De eilandjes vormen een natuurlijke rem voor opstuwend water vanuit het IJsselmeer. ‘Zo worden we minder afhankelijk van alle onzekerheden rond de toekomst van het IJsselmeerpeil’, legt hij uit. 

Enorme kans

De natuurlijke deltavorming van de IJssel is gestopt sinds de aanleg van de Noordoostpolder. ‘Het Ketelmeer is een diepe bak water met steile wanden en weinig noemenswaardige natuur’, legt Bijkerk uit. ‘Het is een restproduct van de inpoldering. Daar kan dus nog wel een slag overheen. Op dit moment wordt het meeste zand en sediment afgevangen, wat niet meer in het Ketelmeer terecht komt. In een natuurlijkere situatie ontstaat er in de loop van honderden jaren een nieuwe delta. Keteldelta is dus eigenlijk een voorbeeld van Water en Bodem Sturend op grote schaal. We hebben systeemsprongen nodig om tot houdbare en integrale oplossingen voor de verschillende opgaven te komen, en dat kan alleen als je naar het geheel kijkt.’ 

Samen uitwerken

Bert benadrukt: ‘Het is nog een idee, wat ik eerst op persoonlijke titel heb ingebracht.’ Het Ketelmeer valt weliswaar buiten het beheersgebied van waterschap Drents Overijsselse Delta, maar is voor het waterschap zeker van belang. Het idee moet dus worden besproken en uitgewerkt in samenwerking met de andere partijen. 

Bij Keteldelta is veel mogelijk, het hoeft natuurlijk ook niet in een keer af, vertelt Bert: ‘Het is een adaptieve en uitbreidbare systeemsprong. Je kunt hier veel aan inrichten, dat geeft vrijheid. En er zijn meer kansen. We willen voor de hele IJssel-Vechtdelta als community een perspectief opstellen en daarover het bestuurlijke gesprek aangaan.’ Bert wil alle partijen betrekken: het Hoogwaterbeschermingsprogramma, de betrokken waterschappen, de Programmatische Aanpak Grote Wateren, de provincies, verschillende gemeenten, belangenorganisaties en het Rijk. Bert: ‘De ideeën mogen niet in een la verdwijnen. We moeten het er samen over hebben en, als er voldoende draagvlak is, voor elkaar zien te krijgen.’

Buiten hokjes denken

Bert Bijkerk presenteert zijn deltavisie op dinsdag 14 januari op het Waterschapsplein op InfraTech, onder de titel ‘Unieke deltavisie op kust en rivieren’. Hij hoopt hiermee anderen te inspireren om buiten de hokjes te denken: ‘Als Nederlanders zijn we gewend te zeggen: ‘dat kan niet, want…’. Maar we moeten onze ogen openen voor kansen en laten zien dat het ook mogelijk is om op een andere manier doelen te bereiken.. De aanleg van Keteldelta kan het systeem vooruithelpen. Bijvoorbeeld de behoefte aan zoetwater. Alles is mogelijk. Maar we belemmeren onszelf door in hokjes te denken.’