“Ik maak dingen graag beter”, vertelt Anouk. “En ik houd van het onzichtbare werk achter de schermen, om innovaties tot bloei te laten komen. Het leuke van innoveren vind ik dat we niet kijken naar wat er fout gaat, maar naar wat er nog slimmer kan. We zijn bij onze dijkversterkingen altijd op zoek naar manieren om het beter te doen dan we het tot nu toe deden. En met ‘beter’ bedoel ik: duurzamer, sneller en goedkoper, met minder overlast en goed ingepast in de omgeving. Dat is nodig om onze enorme opgave te kunnen realiseren. Het HWBP bestaat uit de 21 Nederlandse waterschappen en Rijkswaterstaat. Met deze alliantie versterken we de komende 30 jaar 2000 kilometer aan dijken en 400 sluizen en gemalen.”

Buiten de gebaande paden

De alliantie heeft afgesproken dat innoveren niet vrijblijvend is. “Dat noemen we comply or explain”, zegt Anouk. “We verwachten dat een waterschap bij elk project inventariseert welke innovaties er bestaan en welke bij hen toegepast kunnen worden. We hoeven echt geen stapels uitgebreide rapporten, maar willen wel zien dat de innovaties serieus zijn overwogen. Dit weegt ook mee bij de discussies over projectsubsidies. Als je innovatie links laat liggen, kan dat dus financiële gevolgen hebben.”

Waterschappen kunnen daarbij gelukkig rekenen op steun van Anouk en haar collega’s. Zij moedigen innovatie binnen de alliantie actief aan. “We maken succesvolle innovatieprojecten goed zichtbaar en zorgen zo voor kruisbestuiving”, aldus Anouk. “Zo willen we anderen inspireren om ook buiten de gebaande paden te treden. Ons begeleidingsteam speelt daarin een grote rol. Dat team ondersteunt waterschappen bij hun dijkversterkingsprojecten. Zij zorgen dat innovatie altijd onderwerp van gesprek is. En we hebben de Innovatiewaaier: een handig overzicht van innovaties die klaar zijn voor toepassing in de praktijk. Daarnaast zorgen we voor kennisdeling via allerlei kanalen, want soms moeten mensen het gewoon van een collega horen voor ze het durven toe te passen.”

De risico’s delen

Dat innoveren spannend kan zijn, weet Anouk. Daarom is er behalve het begeleidingsteam ook de Innovatieversneller: een team van experts dat projecten ondersteunt bij het toepassen van innovaties. “Zij helpen bepalen welke wel en niet bij jouw project passen. En ze bieden ontwerp- en beoordelingsrichtlijnen die het makkelijker maken om nieuwe technieken toe te passen. Tegelijkertijd blijft het zo dat niet elke innovatie even succesvol is. Als het binnen een project minder goed uitpakt dan verwacht, delen we de risico’s. En dan beginnen we opnieuw.” Dit komt gelukkig niet vaak voor, zegt Anouk: “Het is een luxe om volop innovaties te hebben waarvan de slagingskans echt heel hoog is.”

Die hoge slagingskans komt deels door de waardevolle bijdrage van de markt. “Met onze innovatiesubsidies voor waterschappen richten we ons vooral op het opschalen van nieuwe oplossingen. Die zijn dan al getest, vaak door aannemers en kennisinstellingen. Later in het proces zijn aannemers ook onmisbaar in het opschalen van de innovatie. Bijvoorbeeld door slimme machines te ontwikkelen. Dit maakt ze voor waterschappen ook een interessante partner om mee in zee te gaan.”

Innovatie in de praktijk

Een goed voorbeeld van innovatie in de praktijk zijn de producten die worden ontwikkeld om piping tegen te gaan. “Piping is een veelvoorkomend probleem bij dijken”, vertelt Anouk. “Er stroomt dan water onder een dijk door, waardoor er kleine kanaaltjes ontstaan. Daarbij kunnen zandkorrels mee stromen, wat de dijk kan verzwakken. Een serieus probleem dus, waarbij we eerst veel tijd en geld hebben geïnvesteerd in bestuderen hoe het werkt. Zo probeerde een onderzoeksteam in de Hedwigepolder om een dijk te laten bezwijken door een pipe te creëren.” Dat experiment leverde veel waardevolle kennis op, waaronder een nieuwe rekenmethode. Het gevolg? “We kunnen de risico’s beter inschatten doordat we dit fenomeen beter begrijpen. Nu blijken er minder maatregelen nodig te zijn dan we eerst dachten. Goedkoper en duurzamer dan dat kan natuurlijk niet.”

Marktpartijen en waterschappen gebruikten die nieuwe kennis om oplossingen te bedenken voor piping. Waterschap Drents Overijsselse Delta ontwikkelde in samenwerking met het bedrijfsleven ‘verticaal zanddicht geotextiel’. Dat laat water door, maar houdt de zanddeeltjes tegen. Vervolgens bedacht Waterschap Rivierenland samen met Deltares de grofzandbarrière, waarbij grof zand in de grond wordt gestopt om piping tegen te gaan. Daarop volgden de kunststof heaveschermen, die het grondwater een langere weg laten afleggen. Aannemer Mourik Infra B.V. bouwde voort op de opgedane kennis en ontwikkelde het kunststof Prolock Filterscherm. Dat werd in juni voor het eerst toegepast bij dijkversterkingsproject Sterke Lekdijk van hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden. Anouk: “En zo leidt het ene goede idee weer tot het andere.”

Tijd om op te schalen

Hoe inspirerend het proces ook is, de alliantie innoveert niet om het innoveren, benadrukt Anouk. “Het gaat ons om de meerwaarde voor de waterveiligheid van Nederland. Als er al mooie oplossingen liggen voor een probleem, ontwikkelen we geen nieuwe dingen meer. Als alliantie moeten we soms zeggen: ons mandje met oplossingen is nu echt goed vol. Tijd om toe te passen en verder op te schalen!”

10 jaar HWBP

Jeroen Haan, dijkgraaf van hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden en bestuurslid waterveiligheid bij de Unie van Waterschappen:
“Het Hoogwaterbeschermingsprogramma bestaat dit jaar 10 jaar. Deze alliantie is een toonbeeld van hoe Rijk en regio als partners samenwerken aan de waterveiligheid in Nederland. De omstandigheden zijn in de afgelopen tien jaar flink veranderd. We zijn vaker verrast door extremere weersomstandigheden en onvoorspelbare effecten op ons landschap.”
 
Veiliger dan ooit
“Dankzij het goede werk van de alliantie zijn we nu waarschijnlijk nu veiliger dan ooit. Maar ondertussen wordt de opgave ook groter en uitdagender: meer hoosbuien, vaker hoogwater afvoeren, langere periodes van droogte. Er gelden nieuwe, deels strengere normen. En dan zijn de prijzen van grondstoffen ook nog eens gestegen. De opgave is zo groot dat het verstandig is om te kijken waar het slimmer kan. Innovaties dragen bij aan het realiseren van onze opgave.”
 
We moeten het samen dragen
“De afgelopen 10 jaar lieten ons zien dat waterveiligheid voortdurend in beweging is. We moeten ons dus blijven aanpassen. Ook op financieel gebied vraagt dat iets van ons, want de gestegen kosten hebben gevolgen voor de eigen bijdragen van de waterschappen. Dit najaar nemen de waterschappen en het Rijk een belangrijk besluit over de toekomstige financiering van onze enorme opgave. Het is een gezamenlijke verantwoordelijkheid die vraagt om solidariteit en doorzettingsvermogen van alle betrokken partijen. We moeten het samen dragen.”