Waar komt jouw interesse in emoties vandaan? 

“Ik ben gepromoveerd in bedrijfskunde en gespecialiseerd in strategische besluitvormingsprocessen op bestuursniveau. Het is vooral de mens achter de bestuurder die mij fascineert. Uiteindelijk zijn het mensen die de besluiten nemen. We weten al veel over de invloed van de structuur en samenstelling van het bestuur op die besluiten, zoals genderdiversiteit. Maar er is nog weinig bekend over wat er precies tussen mensen gebeurt tijdens een bestuursvergadering. De combinatie van bestuur en psychologie spreekt me erg aan: welke invloed heeft het menselijk gedrag op de besluiten van een organisatie? Voor dit onderzoek kozen mijn onderzoeksteam en ik voor emoties omdat we uit de psychologie weten dat die invloed hebben op besluitvorming.”

Waarom deden jullie dit onderzoek juist bij waterschappen? 

“Vanuit de bedrijfskunde is het lastig om inzicht te krijgen in wat er precies in besloten bestuursvergaderingen gebeurt. Hoewel waterschappen geen bedrijven zijn, hebben zij wel een helder doel en lijken ze daardoor meer op een bedrijf dan bijvoorbeeld een gemeente. Binnen het bestuur is de sociale dynamiek vergelijkbaar met die bij een bedrijf. En het grote voordeel voor ons was dat waterschappen de besluitvormingsprocessen in het bestuur openbaar maken. Daardoor konden we archiefbeelden van bestuursvergaderingen raadplegen. Met behulp van studenten én AI analyseerden we 366 agendapunten uit 68 vergaderingen van 4 waterschappen.”

Wat hebben jullie precies bestudeerd? 

“Tijdens de vergaderingen komt het dagelijks bestuur met voorstellen die ze ter discussie en goedkeuring voorleggen aan het algemeen bestuur. De algemeen bestuursleden kunnen in die discussies invloed uitoefenen. Bijvoorbeeld door te proberen een toezegging te krijgen van het dagelijks bestuur, of de steun van de andere algemeen bestuurders voor een motie of amendement. We onderzochten het effect van de emoties die algemeen bestuursleden tijdens die interacties toonden. Daarvoor keken we naar hun gezichtsuitdrukking wanneer ze spraken. Doordat we archiefbeelden uit de praktijk hadden, konden we dat goed analyseren. Experimenten zoals die gedaan worden in de psychologie vormen vaak een steriele omgeving. Daarin gedragen mensen zich mogelijk niet helemaal natuurlijk. Nu konden we in de praktijk kijken wat er precies gebeurde.”

Wat zijn de belangrijkste resultaten? 

“De kernconclusie van het onderzoek is dat emoties een belangrijke rol spelen in het uitoefenen van invloed. Uit ons onderzoek bleek vooral de waarde van het tonen van boosheid en blijdschap. Die twee emoties zijn effectief in verschillende situaties. Boosheid werkt bijvoorbeeld vooral bij kortere discussies tussen twee mensen. Als een algemeen bestuurslid in een gesprek met een dagelijks bestuurder een korte piek van boosheid laat zien, is de kans op een toezegging groter. Zo zagen we op de archiefbeelden een algemeen bestuurslid dat vroeg om twee uitgewerkte scenario”s voor de reparatie aan een rioolwaterzuiveringsinstallatie. Door kort boosheid te tonen, liet ze zien dat ze dit heel belangrijk vond. De dagelijks bestuurder voelde dat aan en gaf haar de toezegging. Bij langere agendapunten zoals een begroting zijn vaak meerdere mensen aan het woord voordat de dagelijks bestuurder kan reageren. Dan zit er te veel tijd tussen de getoonde emotie en de reactie, en zien we geen effect meer.”

Zorgt boosheid niet voor een onveilige werksfeer? 

“De boosheid die wij op de beelden zagen, uitte zich vooral in een gezichtsuitdrukking. Het kort tonen van een emotie in je gezicht tijdens een betoog zorgt niet gelijk voor een onveilige situatie. En kan dus wél mede bepalen hoe veel invloed jij hebt. Heftigere uitingen van woede zou ik zeker niet aanbevelen. We hebben bijvoorbeeld niemand echt zijn stem horen verheffen. Het is ook essentieel dat het kort duurt. We zagen dat bestuursleden die gemiddeld meer boosheid toonden in hun betogen, in principe juist minder invloed hadden.”

En hoe zit dat bij het tonen van blijdschap? 

“Algemeen bestuursleden houden vaak een betoog over een motie of amendement. Als zij daarin blijdschap tonen, communiceren ze aan de andere bestuurders dat ze willen samenwerken. Je laat gedrevenheid en passie zien. Dat verhoogt de kans dat de rest van het algemeen bestuur meegaat in jouw voorstel. We zagen op de archiefbeelden bijvoorbeeld een algemeen bestuurslid dat met een glimlach en vriendelijke woorden sprak over een voorstel om gestelde doelen periodiek te evalueren. De rest van het algemeen bestuur nam haar positieve emotie over en stemde uiteindelijk ook in met haar voorstel.”

Was je verbaasd over de resultaten? 

“Ik was het meest verrast over het feit dat emoties zo”n rol spelen aan de top van een organisatie. Het is een interessante conclusie. Iedereen kan emoties tonen en waarnemen. Het is een van de eerste dingen die je als mens ontwikkelt. Je leert de gezichtsuitdrukkingen van je ouders herkennen en daar conclusies aan verbinden. Dat effect blijft je hele leven bestaan. Het is mens-eigen. En dat zien we hier dus terugkomen: met zoiets simpels als het tonen van boosheid of blijdschap vergroot je jouw invloed.”gedacht.’