Weg bij Big Tech

Jaap-Henk Hoepman
Universitair hoofddocent Interdisciplinary Hub for Digitalization and Society, Radboud Universiteit

‘Het zou om een aantal redenen goed zijn als publieke organisaties in Nederland vertrekken van big tech-sociale media. Het verdienmodel van deze ‘gratis’ social media is het verzamelen en verkopen van zoveel mogelijk informatie over de gebruikers. Daarbij hanteren ze algoritmes die bepalen welke gebruiker wat te zien krijgt, terwijl je daar als zender of ontvanger zelf nauwelijks controle over hebt. Het platform bepaalt wat jij aan informatie ontvangt. Daarnaast hebben de big tech socials (vooral Meta en X) een monopoliepositie die ze veel macht geeft. Inmiddels zijn er terecht grote zorgen over hoe die bedrijven en hun CEO’s met die macht omgaan. Zo zien we dat Elon Musk via X probeert om verkiezingen in Europese landen te beïnvloeden. Dan moet je je serieus afvragen of je dat als gebruiker wil steunen. Zeker als er geen controle is op de juistheid van informatie en het sociale medium feitelijk zelf bepaalt wat de waarheid is. Volgens mij zijn er altijd alternatieven voor WhatsApp en X, zoals Signal en Mastodon. Dat zijn in ieder geval social media die geen gebruikersgegevens verzamelen en niet op advertenties drijven. Of je zet andere media in: je eigen website, bestaande mediaplatforms zoals het ANP Persportaal, Nu.nl, DPG-media, et cetera.’

Ontwikkelingen kritisch volgen

Arjan Heugen
Strategisch communicatieadviseur, Waterschap Hunze en Aa’s

‘Begin dit jaar hebben we bij Hunze en Aa’s de knoop doorgehakt om te stoppen met X als communicatieplatform. Voortaan maken we gebruik van Bluesky. Dit is net als X een dienst voor microblogging. Het lijkt behoorlijk veel op het vroegere Twitter. Ons besluit om met X te stoppen volgde op een periode waarin we de ontwikkelingen en discussies rondom dit medium hebben gevolgd. Waarbij we tot de slotsom zijn gekomen dat we bij Hunze en Aa’s geen gebruik meer wilden maken van een communicatieplatform met een dergelijk ondermijnend karakter. We vinden dat op X te veel ruimte wordt gegeven aan desinformatie, haatzaaien en de verspreiding van extreme ideeën. Bovendien gebruikt eigenaar Elon Musk het platform voor eigen politieke motieven. Dat we met het besluit om te stoppen met X inleveren op onze communicatiemogelijkheden, nemen we op de koop toe. Voor Facebook, Instagram en LinkedIn maken we op dit moment een andere afweging. De mate waarin hier ruimte wordt geboden aan desinformatie en haatzaaierij, en bepaalde ideeën en overtuigingen worden opgedrongen, is wat ons betreft van een andere orde dan op X. Ook hier blijven we de ontwikkelingen kritisch volgen. Maar op dit moment voelen we ons hier nog voldoende thuis.’

Rationele afweging

Irfan Fiets
Social media-expert, Cyclemedia

‘Ik zou willen waarschuwen om geen overhaaste beslissingen te nemen, puur op basis van een gevoel of een politiek sentiment. Je hebt ooit gekozen voor de inzet van bepaalde media in verband met je communicatiedoelstellingen. Ik denk dat je dus eerst moet kijken of een bepaald medium nog effectief is voor je organisatie. Er is geen goed of fout, het is een kwestie van afwegen. Ik vind persoonlijk dat effectiviteit doorslaggevend moet zijn. Maar ik kan me ook voorstellen dat je als overheidsorganisatie een statement wilt maken als je ethische waarden in het gedrang komen. Zoals nu rondom Elon Musk. We weten allemaal dat gratis social media data van de gebruikers verzamelen, dat is geen nieuws. De argumenten van desinformatie en haatzaaierij gelden volgens mij niet alleen voor X, maar ook voor Meta. Dan moet je dus consequent zijn en overal mee stoppen. Maar tegelijkertijd moet overheidscommunicatie voor iedereen toegankelijk zijn, dus hoe bereik je je doelgroepen dan? Als je gaat versnipperen in je mediakeuze, ontstaat het risico op zogeheten ‘echokamers’: je organiseert dan je eigen bubbel met gelijkgestemden op een bepaald social medium, zoals Bluesky. Je kunt ook blijven op X of Facebook en bijvoorbeeld de mogelijkheid tot reageren op je berichten een tijdje uitzetten.’

Snel wegwezen

Kees Verhoeven
Tech expert, Bureau Digitale Zaken

 ‘Ik denk dat alle Nederlandse overheden zo snel mogelijk van de big tech-social media af moeten. We zijn al te lang op een ongezonde, eenzijdige manier afhankelijk van deze bedrijven. Ze hebben veel macht en staan niet positief tegenover Europese waarden en de Nederlandse overheid. En ze deinzen er niet voor terug om hun macht te misbruiken om de binnenlandse politiek in andere landen te beïnvloeden. De overheid heeft een bijzondere verantwoordelijkheid om haar zaakjes goed voor elkaar te hebben en de gegevens van gebruikers zijn gewoon niet veilig bij deze partijen. Als je erover nadenkt, is het natuurlijk belachelijk dat de Nederlandse overheid voor de communicatie met Nederlandse burgers afhankelijk is van Amerikaanse of Chinese bedrijven. Er zijn voldoende andere opties, digitaal en offline. LinkedIn en Signal voldoen op dit moment nog aan de ondergrens van wat wenselijk is. Het zal even pijn doen, maar de overheid zal echt stappen moeten nemen. Handelen vanuit kracht is het enige wat deze organisaties begrijpen. Je kunt na vertrek altijd gaan praten over ‘terugkomen’, dan heb je tenminste een onderhandelingspositie. En in de tussentijd moeten zich Nederlandse en Europese alternatieven gaan ontwikkelen, dat kun je als overheid ook stimuleren.’